400 METRE ENGELLİ KOŞUDAKİ BAŞARI İÇİN ETKENLER

M. DOLG/S (ÖRS) Çeviri: Tanju BAGIRGAN

P. Tschiene'nin Leichtathletik Dergisinin Nisan 1981 sayısında yayınlanan Almanca çevirisinden Türkçeye aktarılmıştır.

Özgün yayın: lyogkaya Atletika, Moskau 1980, No: 5

400 m. engelli koşuda etkili bir biçimde verim artışını sağlamak amacıyla sorunları çözücü yollar arayışı spor bilimleri ve uygulama için sürekli olarak geçerliliğini korumaktadır. Son 15 ve 20 yıldaki derecelerin incelenmesi diğer bir değişle 1962'den 1978'e kadarki dünya rekorları ve Sovyet sporcularının derecelerinin incelenmesi bir dizi ortak noktalar göstermiştir. Örneğin son 3 dünya rekortmeni He-mery, Akü Bua ve Moses ile Sovyet rekortmenleri Lituiev, Anisimov ve Skomoroc-how ve diğerlerinin 110 m. engellideki dereceleri incelendiğinde 13.5 ile 14.5 arasında verim düzeyi saptanmıştır. Dolayısı ile bu sporcular alçak engellerde daha uzun mesafeyi kolayca koşabilecek hazırlığı oluşturmuşlardır.

14.0'lık 100 m. derecesi ile 400 m. engellideki 51.0 saniyelik bir derecenin ortalama hızlarının karşılaştırılması yaklaşık bu hızların özdeş olduğunu göstermiştir (110 m. engellide 7.85 m/sn 400 m E 7.84 m/sn). Bu ortalama hız özellikleri sadece 400 m. engellideki dünya rekorları ve rekora yakın derecelerde anlamsızdır.

Çizelge 1'de iki engel koşu mesafesi üzerinde genel bir bakış ve verim düzeylerinin karşılaştırılması yapılmıştır. Değerlendirme sonuçlarına bakılacak olursa 110 m. engelli koşusunda 0,1 sn.'lik bir derece gelişimi 400 m. engelli koşuda

ÇİZELGE 1

Sporcu	Derece ve Ortalama Hiz (Ayra; i;ersinde)			Kuramsal Kuramsal Ortalama Zaman Hiz
	400 m. Engel	110E	400m	400m	400 E
J. LITUEIEV	50.4 (7.93)	14.3 (7.69)	48.2 (8.25)	7.99	50.06
W. ANlSIMOW	49.5 (8.08)	14.2 (7.74)	47.3 (8.45)	8.08	49.11
S. MORALE	49.2(8.13)	13.9(7.91)	47.6 (8.40)	8.15	49.04
G. DAVIS	49.2(8.13)	14.3 (7.69)	45.4 (8.81)	8.25	48.48
T. MANN	48.4 (8.26) '	14.2 (7.74)	45.6 (8.77)	8.25	48.45
A. POSCOE	48.6 (8.23)	13.7 (8.02)	46.6 (8.58)	8.51	48.40
D. HEMERY	48.12(8.31)	13,7 (8.02)	46.2 (8.60)	8.31	47.53
J. AKII-BUA	47.82 (8.36)	13.6 (8.08)	46.2 (8.68)	8.36	47.53
E. MOSES	47.45 (8.42	13.5 (8.14)	46.0 (8.69)	8.41	47.51

0,18'lik gelişme sağladığı buna karşın düz 400 m. koşıısundaki 0,1 sn.'lik gelişimin 400 m engelli koşusu derecesine sadece 0.06 sn.'lik bir katkı sağladığını görürürz.

Diğer yandan 400 m. engelli ve 110 m. engelli koşularındaki ortalama hızlar 400 m. düz koşusuna göre daha düşüktür. (Bak Çizelge 1) Bu açıdan 400 engellide ortalama koşu hızının saptanmasında 110 m. koşusunun anlamı 400 m. düz koşuya göre daha azdır.

Bu açıdan kuramsal olarak 400m. engelli derecesini saptamak için 110 m. engelli koşusu ve düz 400 m. koşu ile birlikte inceleyen bir formül önermekteyiz.

Bu formülde 400 m engel derecesini 800 ile eşitlemekteyiz ve bu sayı 110 m. engelli derecesi ile düz 400 m. derecesinin toplanma bölünmektedir.

800

Kuramsal 400 E derecesi = ----------------------------------------

110. m. ortalama hızı + 400 m. ortalama hızı

Örneğin, W. Anisimovun derecesini incelersek Anisimovun kuramsal 400 m. derecesi =

800

----------------------- = 49.41 bulunur.

(7.74 + 8.45)

Çizelge 1'den yola çıkarsak Anisimovun gerçekleştirdiği derecenin kuramsal 400 derecesinden sadece 0.09 saniye daha düşük olduğunu görürüz. Bu duruma Anisimovun kondisyonel olanaklarını ve ruhsal özelliklerini tam olarak sonuna kadar kullanabildiği göstermektedir. Bu da bizlere bu formülün aynı zamanda da 400 m. engel koşucularının antrenmanının düzenlenmesi açısından da kullanılabileceği göstermektedir.

Üst düzeydeki engel koşucularının antrenman yapısı ile ilgili sorunlarını saptamak ve çözmek amacıyla 36 engel koşucusunun bir yıllık en iyi derecelerine kadar olan süre içerisindeki antrenmanlarını araştırdık. Bu araştırmada öncelikle çeşitli mesafelerdeki düz ve engelli koşuların genel olarak aylık dağılımı topladık. Genel kapsam ise bütün koşu biçimlerini (ısınma, arazi, engel, interval ve tempo koşularını) içermektedir. Düz koşuların kapsamı 150 m. kadar olan koşular, 150-400 arası ve 400-1000 m. arasında koşular olarak ayrımlaştırılmıştır.

Engelli koşuların genel kapsamını ise 9.14 m. aralıklı engellerden 3 adım ritmi ile geçme, 5 adım ile geçme (13 m.) 7 adım ile geçme (18.20) ile birlikte normal engel aralıklarından (35 m.) geçişleri oluşturmaktadır. Normal aralıklarda yapılan

koşularda ise 4 cü engele kadar olan koşularla, koşunun diğer bölümü ayrımlaştırılmıştır. Çizelge 2'de ise çeşitli derece düzeylerinde engelli ve düz koşuların genel kapsamının dağılımı gösterilmiştir.

ÇİZELGE2: Koşular Kapsamının Dağıtımı %

Sınıflama	Düz Koşular	Engelli Koşular Normal Ara	Engelli Koşular Çeşitli Aralar	Bu bölümün Yıllık Genel Kapsamı İçindeki Oranı
Üst düzey (52 sn ve altı)	93.39	4.39	1.65	83.80
Yetişkinler (54 sn)	93.78	4.31	1.91	85.58
Sınıflama 1 (56 sn)	93.77	3.92	2.31	78.12
Bu sınıflama Sovyetler Birliği'nin 1981-1984 yılları arasında geçerli sınıflamasıdır.

400 m. engelli koşucularında genel kapsam içindeki her bölümün rolünü saptamak için bölümlerin ayrımlaştırılması yapılmıştır. Bu ayrımlaştırma üst düzey yetişkinler ve sınıflama 1 için yapılmıştır. (Şekil 1). Sınıflama 1'e ilişkin antrenmanlarda temel olarak hazırlık ve çok yönlü olarak teknik ve ritim eğitimi öncelik göstermektedir. Yetişkinlerin antrenmanında ana ödev ise 400 m. engel koşusu için özel antrenman hazırlığının genişletilmesidir. Diğer bir değişle 35 m.'lik arayı 13 ile 15 adım ritmi ile geçme özelliği ile standart olmayan engel aralıklarında tekniğin ve ritmin geliştirilmesi sağlanmasıdır.

Üst düzey sporcularda ise ana ödev sprint yeteneğini yüksek düzeyde tut maktır. Bu özelliği sağlamak için ise yüksek engellerden (106.5 cm. 880-9.14 m. aralıklı) 3 ritmi ile geçişler hazırlık döneminde öncelikle kullanılmalıdır.

1) Anerop kapasite (150 m ye kadar sprintler ve 3 adım ritmi ile engel geçme 9.14 m ara ile)

2) Aerop kapasite (arazi koşusu kapsamı)

3) Özel Engel kondisyonu (normal engel araları ile koşu kapsamı)

4) Çok yönlü teknik ve ritim eğitimi (engel koşusu kapsamı çeşitli aralarda (13-18-29 m)

Yayına Hazırlayan : Serçin TERMELİ